Een goede werkgever of collega zijn voor iemand met een beperking. Hoe doe je dat? Die vraag wordt steeds belangrijker nu meer werkgevers openstaan voor diversiteit. Gelukkig was er de laatste jaren veel onderzoek naar dit onderwerp en is er veel ervaring opgedaan. Nu de arbeidsmarkt erom vraagt, kunnen werkgevers én werknemers daar de vruchten van plukken.
De tijden veranderen en er is steeds meer oog voor diversiteit op de arbeidsmarkt. Maar jongeren met een beperking staan nog steeds op een grote achterstand als het gaat om werk vinden en behouden. Dat is niet alleen zwaar voor hen, maar ook voor de werkgevers van Nederland. Zeker op een krappe arbeidsmarkt is het zonde om zo veel waardevol talent onbenut te laten. Vaak is het geen kwestie van onwil, maar van onbekendheid. Want wat zijn nu de succesfactoren waardoor werknemers met een beperking kunnen opbloeien? CNV Jongeren zocht dit uit en ontwikkelde samen met Enspiratie de Harrie Helpt-training. Hierin leren (toekomstige) leidinggevenden en collega’s van iemand met een beperking een stimulerende omgeving creëren. En wat blijkt? Ze halen zo niet alleen het beste uit hun collega, maar ook uit zichzelf.
Gewoon vragen: hoe zit je vandaag in je vel?
Chris van Denderen werkt als recruiter bij online fietsenwinkel Mantel en volgde de Harrie Helpt-training. Zij vond het een eyeopener. ‘Wij hadden al een behoorlijk sociale organisatie: we hebben werknemers in dienst met een afstand tot de arbeidsmarkt en doen bijvoorbeeld ook projecten met het speciaal voortgezet onderwijs. Maar de Harrie Helpt-training heeft er voor mij echt een schepje bovenop gedaan’, vertelt zij. ‘Ik leerde hoe belangrijk het is om gewoon eens aan elkaar te vragen: hoe zit je vandaag in je vel? Dat doe je vrijwel nooit op de werkvloer. Je houdt wel kletspraatjes met elkaar en je doet aannames, maar je weet meestal niet hoe iemand er écht bij zit. In de Harrie Helpt-training leer je hier wel bij stilstaan. In de eerste plaats omdat mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt die extra aandacht vaak nodig hebben. Maar tijdens de training ontdek je: we hebben allemáál extra aandacht nodig.’
Fijn als iemand rekening met je houdt
Dit inzicht is precies wat er nodig is om de werkplek prettiger te maken voor mensen met een beperking, weet Hannah Borst van CNV Jongeren. Zij vertelt uit ervaring: ‘Ik heb een spierziekte waardoor ik vaak minder energie heb tijdens een werkdag. Ik snap dat dat een werkgever kan afschrikken. Maar als ik voldoende rust kan pakken, hoeft het echt geen probleem te zijn voor mijn productiviteit. Net zoals een andere collega zijn werk beter kan doen met een verstelbaar bureau en een voetensteun’, legt ze uit. ‘En ergens hebben we toch allemaal een handleiding? We vinden het allemaal fijn als er rekening met ons wordt gehouden.’
Een goede collega zijn? Eigenlijk niet zo lastig
Hannah wordt vaak ingeschakeld als Realist tijdens de Harrie Helpt-training. ‘Realisten zijn mensen met een beperking die zijn opgeleid door de Realisten Academie 2.0 – een initiatief van onder meer CNV Jongeren’, legt zij uit. ‘Wij hebben geleerd om duidelijk te communiceren wat onze beperking praktisch gezien betekent in de werksituatie. Tijdens de Harrie Helpt-training komen er altijd een of meer Realisten langs voor een gesprek en deelnemers kunnen al hun vragen aan ons stellen. Wat ik dan mooi vind om te zien, is dat bijna iedereen verbaasd is “dat het wel meevalt”. Ze vinden dat de dingen die ik of andere Realisten nodig hebben, eigenlijk helemaal niet zo lastig zijn. Een goede collega zijn voor iemand met extra ondersteuningsbehoeften, is blijkbaar niet heel anders dan “gewoon” een goede collega zijn. En wat ook leuk is om te zien: er komt een gesprek op gang over hoe je überhaupt wat meer rekening kunt houden met elkaar.’
“Het is onvoorstelbaar hoeveel mensen zich dolgraag willen inzetten voor anderen.”
Belangrijke eigenschappen om iemand zich thuis te laten voelen
Uit onderzoek van CNV Jongeren bleek dat kwetsbaardere werknemers zich vaker thuis voelen in een bedrijf als er twee dingen gebeuren. ‘Ten eerste is er in zo’n bedrijf altijd een collega die zich een beetje over deze werknemer ontfermt. Dat is geen hogere wiskunde, maar dat wordt toch vaak over het hoofd gezien’, vertelt Theo Duijker van Enspiratie. Hij ontwikkelde de Harrie Helpt-training in samenwerking met CNV Jongeren. ‘Ten tweede heeft die bewuste collega een aantal eigenschappen. Hij of zij is namelijk: Hulpvaardig, Alert, Realistisch, Rustig, Instruerend en Eerlijk. Inderdaad, door die eigenschappen onder elkaar te zetten, kwamen we aan de naam voor de Harrie Helpt-training’, lacht hij.
Verborgen sociaal potentieel
Theo geeft de training nu zo’n acht jaar en inmiddels telt Nederland al 15.000 Harries. ‘Het is onvoorstelbaar hoeveel mensen zich dolgraag willen inzetten voor anderen. Ik zie bijna alleen maar mensen die echt van betekenis willen zijn, zeer betrokken zijn en barsten van het sociaal potentieel. Ik vergeet nooit meer de stoere havenopzichter die met tranen in zijn ogen naar me toekwam. Hij vertelde dat hij nooit had gedacht zo veel voor een ander te kunnen betekenen. Zijn collega die eerst volledig langs de zijlijn stond op de arbeidsmarkt, stond nu in de startblokken om hem op te volgen!’
Opletten en meedenken is waardevol
Een van de onderdelen van de training, is leren werken met een balanskaart. Hierop vullen de Harrie en diens collega een paar belangrijke gegevens in. Bijvoorbeeld: hoe kan ik aan jou merken dat het even niet zo goed gaat? En wat kan ik dan voor je betekenen? Hannah: ’Het is heel waardevol om dit soort zaken van elkaar te weten. Zeker als niet heel zichtbaar is dat je een extra ondersteuningsbehoefte hebt. Het is namelijk best vermoeiend om steeds duidelijk te moeten maken wat je nodig hebt, je grenzen aan te geven en voor jezelf op te komen. Dan is het fijn als iemand een beetje oplet en meedenkt.’
Ruimte bieden voor ontwikkeling
Opletten en meedenken wil overigens niet zeggen dat je je collega continu bij de hand houdt. Dat weet ZonMw-programmasecretaris Rohini Doerbalie-Ramdin, die ook de Harrie Helpt-training volgde. ‘Door iemand te veel te ontzien en alles over te nemen, geef je soms juist het signaal dat je geen vertrouwen hebt in diens kunnen. Ik heb tijdens de training geleerd om collega’s met een beperking de ruimte te geven om zich te ontwikkelen, en niet meteen in de zorgende rol te schieten. Ik houd me nu bewust in en geef bij die collega’s aan: laat het me weten als je iets nodig hebt.’
“Tijdens de Harrie Helpt-training ontdek je: we hebben allemáál extra aandacht nodig.” Chris van Denderen, recruiter bij online fietsenwinkel Mantel, vond de Harrie Helpt-training een eyeopener.
“Een goede collega zijn voor iemand met extra ondersteuningsbehoeften, is blijkbaar niet heel anders dan ‘gewoon’ een goede collega zijn.” Hannah Borst van CNV Jongeren is vaak als Realist aanwezig bij een Harrie Helpt-training.
“De intentie om te werken aan meer diversiteit is op het moment heel groot.” Theo Duijker van Enspiratie ontwikkelde samen met CNV Jongeren de Harrie Helpt-training.
“Ik heb geleerd om collega’s met een beperking de ruimte te geven om zich te ontwikkelen.” Rohini Doerbalie-Ramdin is programmasecretaris bij ZonMw. Zij volgde ook de Harrie Helpt-training.
Een vangnet creëren
Omdat beide personen de balanskaart invullen, is de alertheid en belangstelling wederzijds. ‘In de praktijk krijgen Harries ook ondersteuning van de collega over wie zij zich eigenlijk ontfermen’, weet Theo. ‘Zodra je merkt hoe makkelijk het is om elkaar te vinden, dan gebeurt er iets.’ Hannah vult aan: ‘Zo kan de training ervoor zorgen dat er een goed vangnet ontstaat binnen een bedrijf. Dat iedereen zich prettig en gewaardeerd voelt omdat er oog is voor elkaar. En dat is iets waar je als werkgever echt je voordeel mee kunt doen, vindt zij. ‘Ik denk dat het slim is om eens na te denken: wat bied ik mijn werknemers nu eigenlijk? Vooral de toekomstige werknemers van generatie Z hebben sociale waarden en diversiteit hoog in het vaandel. Die komen niet meer alleen om geld te verdienen.’
Toegevoegde waarde ervaren
Toch is er naast enthousiasme en motivatie ook nog terughoudendheid aan de werkgeverskant. De focus ligt toch nog vaak op wat iemand vermoedelijk niet kan, en minder op de mogelijke toegevoegde waarde. ‘Vooral die partijen in de organisatie die worden afgerekend op de cijfers, zijn huiverig’, weet Theo. ‘In grote bedrijven zie je vaak dat het bestuur vaak razend enthousiast is, net als de mensen op de werkvloer. Maar het middenmanagement heeft te maken met de KPI’s, dus die zijn extra voorzichtig. Daarom merk ik dat het effect heeft om juist ook die middenlaag mee te nemen in de training. Zo kunnen zij zelf ervaren hoeveel waarde je kunt toevoegen door extra te focussen op “bijzondere” behoeften. Een voorbeeld: als je rekening gaat houden met verschillende leerstijlen, kunnen alle medewerkers daarvan profiteren. Misschien vinden anderen een instructiefilmpje ook wel fijner dan een handleiding, of andersom. Dan schiet bij hen de productiviteit ook ineens omhoog.’
Nu is de tijd om ruimte te maken voor onbenut talent
In deze tijd van krapte op de arbeidsmarkt, wordt het steeds belangrijker om onbenut talent aan te boren. Daarom moedigt Hannah werkgevers aan om nu hun kans te grijpen en de sprong te wagen. ’Juist ook als je het spannend vindt. Projecten zoals de Harrie Helpt-training helpen je goed op weg en laten je zien wat er mogelijk is. En voor iedereen met een beperking die de stap naar werk wil maken, heb ik hetzelfde advies: ga ervoor en probeer het gewoon, nu is de tijd.’ Theo beaamt dat: ‘De intentie om te werken aan meer diversiteit is op het moment heel groot. Dat lees ik niet alleen in de krant, dat zie ik overal om me heen. Het is écht aan de gang en het komt uit het hart.’
Meer informatie
Kijk voor meer informatie over de Harrie Helpt-training op www.ikbenharrie.nl.
Speciaal voor startende werknemers met een beperking, ontwikkelde CNV Jongeren de Realisten Academie 2.0. Deze geeft startende werknemers vertrouwen in hun waarde op de arbeidsmarkt en stoomt ze klaar voor sollicitatiegesprekken. Je leert duidelijk zien en aangeven wat je nodig hebt, en samen met je nieuwe werkgever tot fijne en werkbare omstandigheden komen. CNV Jongeren zet de Realisten onder andere in binnen de Harrie Helpt-training.
Mind the Gap
Het ZonMw-programma Onbeperkt meedoen! ondersteunt verschillende veelbelovende initatieven om de doelstellingen van het VN-Verdrag Handicap te realiseren. Zo ook het project Mind The Gap van CNV Jongeren, waar de Harrie Helpt-training onderdeel van is.
Tekst: Martine de Wit