CNV Jongeren is blij met het voorstel van het SER Jongerenplatform om het leenstelsel af te schaffen en een financieringsstelsel in te voeren met een basisbeurs voor alle studenten en een ruimere aanvullende beurs voor studenten uit lage en middeninkomens. “Met dit voorstel geven wij als jongerenorganisaties een duidelijk signaal aan de politiek dat het leenstelsel zo snel mogelijk moet worden afgeschaft, maar dat in het nieuwe stelsel ook meer financiële ondersteuning voor jongeren uit middeninkomens moet worden geboden. Daarnaast willen we een compensatiemaatregel voor studenten uit het huidige stelsel die ook daadwerkelijk de opgebouwde studieschuld bij deze jongeren zal verlagen”, aldus Justine Feitsma, voorzitter van CNV Jongeren.
Een nieuw stelsel moet de huidige kwetsbare positie van lage en middeninkomensgroepen onder het leenstelsel verbeteren en de zelfstandigheid van studenten bevorderen. Dit kan door een meer toereikende financiering vanuit de overheid zodat studenten minder afhankelijk zijn van grote leningen en ouderlijke bijdragen. Deze meer toereikende financiering mag echter niet ten koste gaan van de beloofde investeringen in de kwaliteit van het hoger onderwijs die pas recent op gang zijn gekomen. De verkenning “Studeren zonder druk: Voorstel voor een nieuw studiefinancieringsstelsel” van het SER Jongerenplatform is op 6 juli gepubliceerd.
Zelfstandigheid, toekomstperspectief en welzijn
Het SER Jongerenplatform onderzocht de effecten van het huidige sociaal leenstelsel, dat vijf jaar bestaat. Die zijn ingrijpend: het stelsel leidt tot een hoge schuldenlast bij studenten en heeft gevolgen voor hun persoonlijke ontwikkeling, hun studiegedrag en hun welzijn. Bijna 7 op de 10 voltijdstudenten hebben een lening, van gemiddeld 700 euro per maand. Die getallen stijgen gestaag. Over een studieduur van vijf jaar loopt de gemiddelde schuld van een student op tot 42.000 euro. De schuldenlast en het aflossen daarvan bemoeilijkt de weg naar zelfstandigheid. Hoge schulden bemoeilijken het verkrijgen van een zelfstandige woning. Studenten spreken vaker over toegenomen prestatiedruk, stress en psychische klachten als gevolg van het lenen.
Brede ontwikkeling
Studenten geven ook aan dat hun sociale, culturele en professionele ontwikkeling wordt geremd door het leenstelsel. Er ligt een grotere druk op snel afstuderen vanwege toenemende kosten. Ze zien daarom af van extra activiteiten of studieonderdelen. Ook wordt vastgesteld dat vooral studenten met ouders in de middeninkomens slechter af zijn. Zij ontvangen een beperkte aanvullende beurs en hun ouders kunnen in de praktijk slechts in beperkte mate bijdragen in hun levensonderhoud.
Ruimere aanvullende beurs en de generieke beurs terug
Het SER Jongerenplatform schetst een alternatief stelsel met drie centrale delen: een ruimere aanvullende beurs, de herinvoering van een generieke beurs en een compensatieregeling voor de tussengeneratie. Naast een inkomensafhankelijke beurs moet een basisbeurs de maandelijkse tekorten van alle studenten terugdringen. De overheid zal in dit stelsel meer bijdragen. Studenten zullen minder grote bedragen hoeven lenen. De mogelijkheid om tegen gunstige voorwaarden bij te lenen blijft bestaan, net als andere onderdelen uit het huidige stelsel zoals het studentenreisproduct en collegegeldkrediet. In het voorgestelde model gaan alle studenten er in vergelijking met het huidige stelsel op vooruit.
Compensatieregeling
Studenten die vanaf 2015 aan hun studie zijn begonnen, hebben nog nauwelijks kunnen profiteren van de beloofde kwaliteitsinvesteringen in het hoger onderwijs. Zij krijgen daarom momenteel ter compensatie een studievoucher van 2000 euro, die zij vanaf vijf jaar na hun afstuderen kunnen gebruiken voor een opleiding. Het SER Jongerenplatform vindt dat deze regeling onvoldoende recht doet aan de situatie van deze studenten. Geadviseerd wordt een adequate compensatieregeling in te stellen die ook gebruikt kan worden om de studieschuld te verlagen.
Bouwstenen voor een nieuw stelsel
Naast het financiële voorstel zijn er meer bouwstenen van zo’n nieuw stelsel. De jongeren vragen om een betere ondersteuning van de studenten die doorstromen van mbo naar hbo. Het SER Jongerenplatform omarmt het idee van de demissionair minister van OCW dat studeren niet alleen gaat om het halen van een diploma, maar ook als doelstelling heeft dat jongeren zich breed kunnen ontwikkelen. Studenten achten snel afstuderen echter belangrijker om de kosten te drukken onder het huidige stelsel. Er moet verder gericht worden geïnvesteerd in een betere aansluiting van studie op werk en geld vrij worden gemaakt voor de aanpak van psychische problemen. Tot slot zijn een betere informatievoorziening en een gedetailleerde monitoring nodig. Een effectieve toepassing van de generatietoets is hiervoor een belangrijk instrument.
Pakket van maatregelen
De financiële mogelijkheden van jongeren hangen niet alleen af van de studietoelage. Ook de mogelijkheden om betaalbaar te wonen, een redelijk salaris te verdienen en sociale zekerheid te hebben, zijn daarop van invloed. Het SER Jongerenplatform raadt daarom aan om met een pakket aan maatregelen te komen over de woningmarkt, de arbeidsmarkt en de aansluiting tussen onderwijs en werk. Het SER Jongerenplatform heeft reeds een serieuze aanzet gedaan om de kansen en belemmeringen van jongeren in Nederland in kaart te brengen in de verkenning Hoge Verwachtingen (2019). Momenteel wordt gewerkt aan een vervolg op deze verkenning, waarin verder wordt ingegaan op de financiële positie van jongeren in Nederland.
Het SER Jongerenplatform is in 2015 door de voorzitter van de SER opgericht en bestaat uit vertegenwoordigers van FNV Young & United, CNV Jongeren, VCP Young Professionals, Jong Management, Jong AWVN, Nationale Jeugdraad (NJR), Landelijke studentenvakbond (LSVb), Jongerenorganisatie beroepsonderwijs (JOB), Interstedelijk Studenten Overleg (ISO), Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS) en Jonge Klimaatbeweging (JKB). Met dit platform betrekt de SER jongeren actief bij het werk van de SER.