Op dinsdag 10 oktober 2017 hebben de politieke partijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie het regeerakkoord ’Vertrouwen in de Toekomst’ gepresenteerd. CNV Jongeren heeft de voorstellen bestudeerd die van invloed zijn op de sociaaleconomische positie van jongeren. Met dit bericht geeft CNV Jongeren een eerste reactie op de plannen van het nieuwe kabinet.
CNV Jongeren mist in het regeerakkoord een ambitieuze toekomstagenda voor jongeren. Dit terwijl deze generatie jongeren te maken heeft met heel veel onzekerheid op diverse terreinen: onderwijs, arbeidsmarkt, woningmarkt en pensioenen. Het regeerakkoord bevat gelukkig ook een aantal goede plannen voor jongeren waar we enthousiast over zijn en die op onze steun kunnen rekenen.
Niettemin, het regeerakkoord heeft te weinig oog voor de onzekere situatie van jongeren. Een samenhangend verhaal over hoe de onzekerheid wordt aangepakt lezen wij niet terug in het regeerakkoord. Ook zijn er geen concrete doelstellingen opgenomen die aangeven wanneer het nieuwe kabinet tevreden is met het resultaat van de maatregelen. CNV Jongeren vindt dit een gemiste kans.
Sociaaleconomische positie jongeren in Nederland verslechterd
De sociaaleconomische positie van jongeren in Nederland is in de afgelopen jaren verslechterd. In het onderwijs is een aantal maatregelen doorgevoerd met als gevolg dat de kansenongelijkheid is toegenomen. De basisbeurs is afgeschaft, het collegegeld is flink verder gestegen, selectie aan de poort en het sociaal leenstelsel zijn ingevoerd. Op de arbeidsmarkt is onzekerheid steeds meer de norm geworden, dan een uitzondering. De jeugdwerkloosheid is te hoog, jongeren volgen vaak een stage-na-de-studie, hebben vaak een tijdelijk contract en krijgen minder snel een vast contract, stellen ze het stichten van een gezin en kopen van een woning vaker uit, kampen vooral starters met burn-out klachten en krijgen niet alle jongeren een eerlijke kans op een baan vanwege hun handicap of culturele achtergrond. De problemen in het onderwijs en op de arbeidsmarkt zijn ook van invloed op de positie van jongeren op de woningmarkt. Door een studieschuld kunnen jongeren minder geld lenen voor het kopen van een woning, zijn de voorwaarden voor het afsluiten van een hypotheek versoberd en zijn er te weinig starterswoningen beschikbaar. Het pensioenstelsel is onvoldoende toekomstbestendig onder meer door veranderingen op de arbeidsmarkt. Niet voor niets gaf de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid eerder dit jaar aan dat jongeren een nieuwe kwetsbare groep dreigen te worden op de arbeidsmarkt. Het is duidelijk dat een optelsom van de onzekerheden ervoor hebben gezorgd dat de sociaaleconomische positie van veel jongeren is verslechterd.
Onderwijs: studeren wordt minder aantrekkelijk
Ondanks de uitgebreide onderwijsparagraaf in het regeerakkoord gaan de studenten er hard op achteruit in de komende vier jaar. Hoewel de vier coalitiepartijen een schrale troost bieden aan studenten in het hoger onderwijs door een korting op collegegeld voor eerstejaars, moeten studenten veel inleveren door het koppelen van de studievoorschot aan de 10-jaarsrente. Daarnaast wordt het leven voor studenten duurder met de verhoging van de BTW van zes naar negen procent waardoor zij genoodzaakt zijn om nog meer te lenen. Ook is het een gemiste kans dat de nieuwe coalitie in de plannen niet is ingegaan op een aantal grote problemen van het ‘sociaal’ leenstelsel. Hierdoor worden jongeren met een functiebeperking onevenredig hard getroffen, het stapelen van studies van mbo naar hbo en van hbo naar wo is moeizamer geworden en is er minder ruimte voor persoonlijke ontwikkeling naast de studie. CNV Jongeren had gehoopt en gerekend op de terugkeer van de basisbeurs.
Er zijn ook een aantal maatregelen waar wij enthousiast over zijn. Er komt meer aandacht voor de verbetering van de aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt. In het mbo worden de arbeidsmarktperspectieven op regionaalniveau aangescherpt en wordt ook bekeken of een opleiding voldoende aansluit op het toekomstige beroepenveld. Ook worden bestaande opleidingen in het hoger onderwijs getoetst in hoeverre ze voldoende aansluiten op de arbeidsmarkt. CNV Jongeren heeft tijdens de periode van de formatie hier nadrukkelijk aandacht voor gevraagd. Ook zijn wij positief over het verhogen van de startkwalificatie van 18 naar 21 jaar. Tegelijkertijd krijgen mbo-instellingen de mogelijkheid om een vakcertificaat uit te reiken aan studenten die een diploma op mbo niveau-2 niet kunnen behalen. Jongeren blijven hierdoor langer in beeld van onderwijsinstellingen en worden met een certificaat alsnog voorbereid op een overstap naar de arbeidsmarkt.
Arbeidsmarkt: problemen worden benoemd, maar oplossingen ontbreken
Het nieuwe regeerakkoord vat de knelpunten van tienduizenden jongeren op de arbeidsmarkt in Nederland goed samen: perspectief op een vaste baan is vaak ver weg, jongeren met een handicap of van niet-westerse migrantenafkomst krijgen lastiger een stageplek of een baan en mensen met een tijdelijk arbeidscontract krijgen moeilijk een hypotheek of een betaalbare huurwoning. De problemen van jongeren op de arbeidsmarkt worden weliswaar benoemd, maar duurzame oplossingen om een eind te maken aan de knellende onzekerheid van veel jongeren ontbreken. CNV Jongeren vindt dit jammer en verwacht dat bij een aantal plannen juist de onzekerheid voor jongeren nog verder zal toenemen. Zo wordt de ketenbepaling van twee naar drie jaar uitgebreid. In eerste instantie klinkt het positief, maar jongeren krijgen te maken met een extra jaar schijnzekerheid over werk en inkomen. Ook stelt de coalitie voor om de proeftijd voor contracten voor onbepaalde tijd te verruimen naar een periode van maximaal vijf maanden. Naar onze mening is een proeftijd van niet meer dan twee maanden ruim voldoende. CNV Jongeren is bezorgd dat door deze voorstellen de onzekerheid op de arbeidsmarkt verder zal toenemen. In principe staan wij positief tegenover het voorstel voor het invoeren van een vrijwillige maatschappelijke diensttijd voor een periode van hooguit zes maanden. Tegelijkertijd hebben we veel vragen over de uitwerking en implementatie van deze maatregel.
We zijn erg enthousiast over het voorstel dat werknemers vanaf het begin van hun arbeidsovereenkomst recht hebben op een transitievergoeding in plaats van na twee jaar. Dit is goed nieuws vooral voor jongeren die vaak een tijdelijk contract hebben. Ook zijn we te spreken over de uitbreiding van het kraamverlof voor partners. We hebben ons nadrukkelijk hard gemaakt hiervoor samen met andere organisaties tijdens de verkiezingen en tijdens de formatieperiode. Daarnaast zijn we ook blij dat het kabinet wil voorkomen dat er sprake is van permanente beschikbaarheid bij nulurencontracten in situaties waarin dat onnodig is.
CNV Jongeren heeft veelvuldig aandacht gevraagd voor het beschikbaar stellen van meer geld voor de aanpak van jeugdwerkloosheid. Wij vinden het jammer dat de nieuwe coalitie niet heeft besloten om het programma aanpak jeugdwerkloosheid in de komende periode voort te blijven zetten. Naar onze mening vraagt het om stevige inzet van het nieuwe kabinet om ervoor te zorgen dat geen jongere werkloos blijft en alle jongeren een plek krijgen op de arbeidsmarkt.
Pensioenen: draagvlak onder sociale partners en jongeren cruciaal
Pensioenen is een arbeidsvoorwaarde en behoort tot het domein van de sociale partners en is bij uitstek een vraagstuk van generaties. Het nieuwe kabinet doet een aantal voorstellen die deel moeten uitmaken van een mogelijk nieuw pensioenstelsel. CNV Jongeren heeft zich meerdere keren nadrukkelijk uitgesproken voor vernieuwing van het pensioenstelsel, zodat het beter aansluit op de arbeidsmarkt. Een nieuw pensioenstelsel moet een ‘’Triple-E”-status (eerlijk, eenvoudig en evenwichtig) hebben. Dit betekent dat alle werkenden verplicht pensioen opbouwen, mensen beter en helder worden geïnformeerd over de werking van het pensioenstelsel en dat jongeren de pensioenopbouw krijgen die past bij de ingelegde premie. CNV Jongeren pleit al langer voor het afschaffen van de doorsneesystematiek, zonder dat generaties tegen elkaar worden uitgespeeld. Het is positief dat de nieuwe coalitie het afschaffen van de doorsneesystematiek als één van de onderdelen van een mogelijk nieuw pensioencontract heeft genoemd. Het kabinet hecht aan breed maatschappelijk draagvlak. Wij vinden het van cruciaal belang dat jongeren actief blijven worden betrokken in de discussies over een mogelijk nieuw pensioenstelsel. CNV Jongeren was één van de initiatiefnemers voor het oprichten van het jong-oud pensioenplatform. Het bereiken van generatieconsensus gaat ons boven het creëren van generatieconflicten. CNV Jongeren zal actief blijven meedoen en ook aandacht blijven vragen voor de belangen van jongeren in de maatschappelijke discussie over een mogelijk nieuw pensioenstelsel. In de komende tijd in de polder en in de politiek.
Kwetsbare groepen: maak werk van een inclusieve arbeidsmarkt
Het nieuwe kabinet doet een aantal voorstellen om de positie van kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt te verbeteren. Het is positief dat het nieuwe kabinet investeert in het creëren van meer beschutte werkplekken voor mensen waar werken in een reguliere baan niet mogelijk is. Het steunen van initiatieven die reshoring banen voor mensen met een beperking mogelijk maken, ondersteunen en aanjagen is goed nieuws. CNV Jongeren hoopt dat hierdoor mensen sneller aan het werk worden geholpen. We zijn tegen het voorstel om de loonkostensubsidie te vervangen voor loondispensatie. De financiële prikkel voor het in dienst nemen van mensen met een beperking komt hierdoor in het geding en het zorgt ervoor dat werkgevers onder het wettelijk minimumloon gaan betalen. Belangrijke uitgangspunten in het beleid voor mensen met een handicap zijn wat ons betreft duidelijk: betrek de doelgroep actief in het beleid, zorg ervoor dat niemand tussen wal en schip valt en dat werken lonend is. CNV Jongeren vindt het jammer dat het nieuwe kabinet niet de korting van 1 januari 2018 op de Wajong-uitkering heeft teruggedraaid. Ook is het teleurstellend dat de nieuwe coalitie onvoldoende aandacht heeft voor de pensioenpositie van Wajongers.
CNV Jongeren is blij met de daadkrachtige woorden van het nieuwe kabinet dat discriminatie op de arbeidsmarkt ontoelaatbaar is en een stevige aanpak vereist. Het is goed nieuws dat het Actieplan Arbeidsmarktdiscriminatie een vervolg krijgt. Belangrijk om op te merken is dat de effecten van beleid niet afhangen van daadkrachtige woorden, maar daadkrachtige daden. Het is daarom extra positief dat de overheid als werkgever het goede voorbeeld zal geven door een actief diversiteits- en antidiscriminatiebeleid te voeren. Het is onacceptabel dat jongeren met een niet-westerse migrantenachtergrond meer moeite hebben met het vinden van een stageplaats of baan. Het is goed dat de nieuwe coalitie dit maatschappelijke probleem erkent. Ondanks het feit dat de voorgestelde maatregelen om dit probleem tegen te gaan naar onze mening niet voldoende zijn, zijn wij benieuwd naar de concrete uitwerking van de genoemde plannen.
CNV Jongeren vindt dat er meer werk moet worden gemaakt van een inclusieve arbeidsmarkt waar alle jongeren een plek kunnen hebben ondanks hun handicap of culturele achtergrond.
Samenwerking komende periode
CNV Jongeren heeft in dit bericht een eerste reactie gegeven op een aantal beleidsvoorstellen van de coalitie waar het gaat om onderwijs, arbeidsmarkt, pensioenen en de positie van jongeren op deze terreinen. Wij hebben in de afgelopen jaren goed samengewerkt met bestuurders, politici en ambtenaren waar het ging om de sociaaleconomische positie van jongeren in beleid. CNV Jongeren is de enige onafhankelijke jongerenvakbond in Nederland. We staan bekend als kritisch waar het moet en constructief waar mogelijk. In de komende periode zullen we vanuit deze houding waar nodig onze standpunten blijven verkondigen en de uitwerking van de beleidsvoorstellen van de nieuwe coalitie nauwlettend volgen. Wij hopen uiteraard op een goede samenwerking met het nieuwe kabinet en de leden van de Tweede Kamer.