De positie van jongeren is de afgelopen twee jaar slechter geworden. Zo is de mentale druk die jongeren ervaren steeds groter geworden. De woningmarkt is voor hen niet toegankelijk en de rekening van de klimaatcrisis wordt doorgeschoven naar komende generaties. Het SER Jongerenplatform doet daarom aanbevelingen om de positie van jongeren te verbeteren. Er moet onder meer een gedegen aanpak komen waarmee specifiek voor jongeren de woningmarkt toegankelijker wordt gemaakt. Verder moet de basisbeurs toereikend zijn voor alle studenten en moet er blijvende aandacht worden gegeven aan de negatieve gevolgen van flexibilisering op de arbeidsmarkt voor jongeren.
Dit zijn belangrijke punten uit de verkenning “Veelbelovend” die het SER Jongerenplatform vandaag publiceert. Daarin roept het SER Jongerenplatform alle ministeries op om met een samenhangende aanpak voor jongeren te komen, met gebruikmaking van de generatietoets. Die toets maakt duidelijk wat de gevolgen zijn van de stapeling van beleid voor jongeren en zorgt voor een eerlijke verdeling van kansen tussen generaties en tussen jongeren onderling.
“In de afgelopen twee jaar is er veel aandacht geweest voor de positie van jongeren en hebben jongeren zich meer laten horen. Dat heeft geleid tot mooie woorden en beloften van de politiek. Maar de daden moeten nog komen. Het kabinet moet met concrete zaken aan de slag, zoals een reële compensatieregeling voor leenstelsel-studenten, het verminderen van de druk op de woningmarkt voor starters en een structurele aanpak voor kwetsbare jongeren op de arbeidsmarkt.” Maurice Knijnenburg, voorzitter SER Jongerenplatform.
“De positie van jongeren in Nederland baart mij grote zorgen. Jongeren zijn in veel opzichten de dupe geworden van een stapeling van beleid. Het nieuwe kabinet moet echt aan de slag om deze stapeling te verminderen.” Mariëtte Hamer, voorzitter SER.
Het nieuwe kabinet moet snel een jeugdstrategie ontwikkelen, met duidelijke doelen en die samen met jongerenorganisaties en andere maatschappelijke organisaties uitvoeren. Verder wil het SER Jongerenplatform dat er meer wordt gedaan om jongerenparticipatie te organiseren en te bestendigen en dat hiervoor structureel geld beschikbaar wordt gesteld. Tot slot vindt het SER Jongerenplatform het belangrijk dat alle jongeren kennis kunnen maken met (andere sociale) netwerken. Daar ligt niet alleen een rol voor de overheid, iedereen kan hier een bijdrage aan leveren.
Uitstel van belangrijke mijlpalen in het leven van jongeren
Een betaalbare woning vinden, goed onderwijs volgen, een gezin starten en werk doen dat perspectief biedt. Veel jongeren vinden het steeds moeilijker om dat te realiseren. Dat was al zo in 2019, toen het SER Jongerenplatform de verkenning ‘Hoge verwachtingen’ publiceerde. Twee jaar later is de positie van jongeren op veel gebieden niet verbeterd en in een aantal gevallen zelfs verslechterd. In het advies ‘Studeren zonder druk’ is gevraagd om een beter studiefinancieringsstelsel, maar ook daaraan is nog niet voldaan. Het vorige kabinet heeft beloften genoeg gedaan voor jongeren; het nieuwe kabinet moet nu aan de slag en de beloften waarmaken.
Door de coronacrisis is de bestaande kansenongelijkheid van jongeren in het onderwijs vergroot. Wie minder opleiding heeft gehad, heeft nog steeds moeite om een baan te vinden, ondanks de krapte op de arbeidsmarkt. De onzekere sociaal-economische situatie van jongeren baart zorgen. Het is voor jongeren heel lastig om een betaalbare woning te vinden. Studenten zijn 40 tot 56 procent van hun inkomen kwijt aan huur, en 20 tot 40% van de starters heeft een hogere hypotheek dan verantwoord. Ook voelen scholieren, studenten, jonge werkenden en jonge ouders meer mentale druk. De nieuwe onderzoeksresultaten daarover zijn alarmerend. Het leenstelsel zadelt de gemiddelde student op met een schuld die vele malen hoger is dan die van een basisbeurs. Dit, en meer, leidt tot uitstel van belangrijke momenten in het leven van jongeren, zoals samenwonen en het krijgen van een (eerste) kind. Vooral voor jongeren die kwetsbaar zijn door een chronische aandoening of een niet-westerse migratie-achtergrond, of ouders hebben met een lage sociaaleconomische status, is het moeilijker geworden om mijlpalen te bereiken. Deze jongeren rapporteren meer problemen bij het volgen van een opleiding, het vinden van een woning, een (vaste) baan en het combineren van werk en de zorg voor kinderen. In het algemeen vinden jongeren dat zij te weinig worden betrokken bij de klimaat- en energietransitie. Jongeren hebben hierin behoefte aan duidelijke handvatten die hen helpen onderdeel te zijn van de oplossing, in plaats van het probleem.
De basis op orde
Jongeren staan nu op heel veel terreinen achterin de rij. Het is tijd om de jongeren voorin de rij te zetten. De jongeren willen niet alleen dat hun problemen worden erkend, maar ook dat er snel iets aan wordt gedaan en dat de basis op orde wordt gebracht. Daarvoor is het essentieel dat het onderwijs voor alle leerlingen en studenten, ongeacht hun achtergrond en omstandigheden, van goede kwaliteit en voldoende toegankelijk is. Dat alle jongeren een eerlijke kans hebben op de arbeidsmarkt en over voldoende werk- en inkomenszekerheid beschikken. Dat studenten en jonge werkenden betaalbaar kunnen wonen en niet met hoge schulden aan hun werkende leven beginnen. Dat alle jongeren een zelfstandig bestaan kunnen opbouwen en eigen keuzes kunnen maken over hoe zij hun leven willen inrichten, ook als zij een gezin gaan stichten. En dat jongeren zicht hebben op een leefbare toekomst en een evenredige verdeling van kosten en baten van de energietransitie. Dat is ook in het belang van generaties na hen.